gemiddelde leestijd ca. 8 min.
Empathie en mediation met kinderen
De basishouding en de gesprekstechniek van deze methode kunnen al bij kinderen vanaf drie jaar toegepast worden.
4 stappen naar Geweldloze Communicatie
Ongeachte de leeftijd jezelf zó uiten dat je begrepen wordt en daarbij de relatie met anderen wederzijds versterkt door het uiten van je:
- Waarnemingen
- Gevoelens
- Behoeften
- Verzoeken
Een korte introductie van Geweldloze Communicatie
Marshall Rosenberg stelt een methodiek van 4 stappen voor om jezelf zó te uiten dat je begrepen wordt en daarbij de relatie met anderen wederzijds versterkt: het uiten van Waarnemingen, Gevoelens, Behoeften en Verzoeken.
Hij beschrijft processen die de volgende doelstelling dienen: zelfempathie, oprechtheid en empathie, m.a.w. het vermogen tot empathie, waarbij het bij Geweldloze Communicatie essentieel is dat het niet om de methodiek of een model gaat, maar meer om een houding waarmee je met jezelf en met andere mensen wilt omgaan. Geweldloosheid beschrijft een houding en handelwijze, waarmee jezelf je eigen behoeften als ook die van anderen (lees: alle mensen) wilt vervullen.
We zijn nooit boos om wat anderen zeggen of doen. Het is ons denken dat ons boos maakt.
We hebben allemaal dezelfde behoeften
De behoefte aan »voeding« is dus niet vervuld als jouw gezin en jij verzadigd bent, maar pas als alle mensen, alle levende wezens, voldoende te eten hebben. Hierin toont zich de menselijkheid van Geweldloze Communicatie. Wij zijn allemaal gelijk, hebben dezelfde behoeften, worden gedragen door (en zijn een verschijnsel van) dezelfde universele energie. Deze universele energie verbindt ons onderling en maakt het mogelijk om je empathisch in te leven en elkaar te begrijpen. Het gaat niet om ‘tegen elkaar’ maar om ‘met elkaar’, niet om macht over anderen maar om macht met elkaar te delen en te creëren. Het gaat niet om ‘winnen’ of ‘verliezen’ maar om gemeenschappelijkheid in het leven en wederzijds respect voor de mensen en de natuur.
Geweldloze Communicatie beschrijft hierbij een weg om met elkaar in contact te kunnen komen. Deze omvat elke wijze van communicatie die dit doel ondersteunt, ongeacht of dit verbaal, non-verbaal of buiten elke verbale expressie om gebeurt.
Geweldloze Communicatie hoeft zich hierdoor niet te beperken tot de uiting van de 4 stappen (Waarnemingen, Gevoelens, Behoeften, en Verzoeken). Vaak genoeg opent een glimlach, muziek of een foto de harten sneller dan veel woorden. De methodiek van de vier stappen is enkel een hulpmiddel, een stuk gereedschap, waarmee je kan leren hoe jij je kunt uiten.
Waarom die naam?
Het begrip Geweldloze Communicatie stuit telkens weer op afwijzing of kritiek, omdat dit begrip ogenschijnlijk impliceert dat wij met z’n allen »gewelddadig« zouden zijn. Helaas is »geweldloos« ook in tegenspraak met wat Geweldloze Communicatie leert, namelijk te benoemen wat je wilt in plaats van te zeggen wat je niet wilt. Op basis hiervan omschreef Marshall Rosenberg de kunst zich op deze wijze te uiten liever als »levenverrijkende taal«, »een taal van het hart« of »Giraffentaal«. Zoals het vaak bij veel dingen gaat, blijft ook hier het oorspronkelijk gevonden begrip bestaan, namelijk: Geweldloze Communicatie. Dit begrip is intussen door de veelvoudige boekpublicaties in de hele wereld gevestigd en bekend.
Oprechtheid, empathie en mediation
Steeds vaker ontdekken leerkrachten en schoolbesturen mediation als een middel om conflictpartijen te ondersteunen om weer met elkaar te communiceren en oplossingen te bedenken die beiden tevredenstellen: »Mediators als niet betrokken derde partij zijn verantwoordelijk voor het proces en gespreksvoering, niet voor de inhoud of een oplossing.”
Ze dienen het conflict niet te beoordelen maar te sturen naar een oplossing. De basishouding en de gesprekstechniek van deze methode kunnen al bij kinderen vanaf drie jaar toegepast worden. De begeleid(st)er probeert samen met de kinderen hun conflictsituatie te ontraadselen en te rangschikken. Zij helpen hun zienswijzen te bespreken, hun gevoelens woorden te geven en hun interesses te ‘vertalen’. Zij doen dit door te vragen en vragend-verklarend te spiegelen en door de antwoorden van de kinderen met hun eigen woorden te herhalen. Er wordt gesproken over welke oplossing de kinderen zien en wat door iedereen geaccepteerd kan worden.
Hoe kun je Geweldloze Communicatie gebruiken om kinderen te ondersteunen zelfredzaam te zijn, bij het oplossen van conflicten?
“Ik wil begrijpen wat je werkelijk nodig hebt.” is een inspirerende wegwijzer om kinderen zelfredzamer te maken bij het zelfstandig oplossen van hun conflicten.
Doelstelling van mediation met en tussen kinderen
De kinderen leren om oprecht te uiten wat er in hen leeft en om empathisch te luisteren naar wat er in de ander leeft. Dit leidt weg van veroordelingen en leidt tot begrip voor de ander.
Mediation met en/of tussen kinderen verschilt in principe niet van het proces bij volwassenen. Er zijn echter een aantal aspecten die om aandacht vragen:
- Kinderen zijn zelden gewend om conflicten zelf te mogen oplossen. Meestal doen ouders, opvoeders en leerkrachten dat voor hun, die ook bij het zoeken naar een oplossing snel met raad en daad paraat staan. Volgens mijn eigen ervaring beschikken kinderen over voldoende competenties voor wederzijdse bemiddeling. Wat ze nodig hebben, is oefening, een kader dat dit toestaat en het geduld en het vertrouwen van de volwassenen.
- Net zoals volwassenen zoeken kinderen bij conflicten snel naar een schuldige en naar ‘juist’ of ‘verkeerd’ gedrag. Dit blokkeert aanmerkelijk de bereidheid om de ander te willen begrijpen. Daar bovenop komt nog de angst voor straf van de volwassenen. Daarmee is mediation kansloos. Voordat het kan beginnen, moet door de volwassenen eerst helderheid over de bedoeling en de consequenties van mediation gecreëerd worden. Het is noodzakelijk dat de mediator waardenvrij tegenover het gedrag en de oplossingsvoorstellen staat, in plaats van moralistisch te oordelen en te veroordelen.
- De spreekvaardigheid van kinderen is nog niet zo ontwikkeld als bij volwassenen en kan ook bij leeftijdsgenootjes sterk verschillen. Het is daarom belangrijk om te checken of dat wat er gezegd werd ook begrepen wordt. De kans dat dit zo is, is het meest waarschijnlijk wanneer de gevoelens en behoeften van de ander herhaald worden (»Kun jij alsjeblieft in je eigen woorden herhalen wat je begrepen hebt« In plaats van: »Heb je het begrepen? «.
- Mediation bij kinderen gaat vaak zeer snel (waarschijnlijk omdat hun ballast aan slechte ervaringen, vooroordelen en oordelen noch relatief klein is). Hun oplossingen lijken voor volwassenen banaal en daarmee weinig draagkrachtig. Mijn ervaring is dat ze toch vruchtbaar zijn. Uiteraard betekent de opheldering van een enkel conflict niet eeuwigdurende rust en vrede. Vertrouw gerust op de competentie van de kinderen.
De symboolkaarten
(klik op een afbeelding om te downloaden)
Mediation tussen kinderen in de praktijk
De kinderen gebruiken giraffenoren – de giraffenoren staan symbool voor empathisch luisteren – en een vertelstaf (of een giraffenpop). De begeleid(st)er vertelt aan de hand van vier kaarten (waarneming, gevoel, behoefte en verzoek) het mediationproces.
Na een conflict gaan beide conflictpartijen en een derde kind of de begeleid(st)er naar de giraffenhoek. Eén kind krijgt de oren en de ander de vertelstaf. Wie er het eerste is, mag als eerste kiezen. De mediator vraagt aan het kind met de vertelstaf:
- »Wat heb jij gezien/gehoord? « (toont waarnemingskaart)
- »Wat voel je? « (gevoelskaart)
- »Wat heb je nodig? « (behoeftekaart)
Daarna vat de mediator samen wat hij of zij begrepen heeft en verzoekt dan het kind met de oren om de gevoelens en behoeften te herhalen. Nadat dit naar tevredenheid weergegeven werd, worden de rollen (oren en vertelstaf) omgewisseld en de procedure herhaald. Als beiden de gevoelens en behoeften van de ander weergegeven hebben komt de volgende stap: het zoeken naar een oplossing.
- »Wat zijn jullie verzoeken/wat hebben jullie voor suggesties« (verzoekkaart)?
Als er overeenstemming is bereikt, vraagt de mediator: »Wat willen jullie doen als dit niet lukt? « en vervolgens wordt naar consequenties gezocht.
Suggesties voor thuis
Deze vorm van mediation is ook een zeer behulpzaam middel voor gezinnen. Juist hier leert de ervaring hoe belangrijk het is om op ‘onpartijdigheid’ te letten. Als één van de kinderen zich tijdens het proces tegen je aanvlijt, op je schoot gaat zitten, geknuffeld wordt enz., is de mediation snel voorbij. »Jij helpt toch alleen maar haar! « is het dan.
Het helpt om in een gelijkhoekige driehoek te gaan zitten en erop te letten dat beide partijen evenredige spreekbeurten krijgen. En: mediation gebeurt op basis van vrijwilligheid. De zin: »Jullie moeten een oplossing vinden! « helpt niet echt. Het is beter om eerst empathische gesprekken met ieder afzonderlijk te voeren, of om te wachten tot de eerste woede is gaan liggen.
Boeken of verhalen waarin de kinderen het conflict in een rollenspel beleven, kunnen ook ondersteuning bieden. Hoe is het b.v. met het conflict ‘Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft’, van Werner Holzwarth. (te bestellen via de boekhandel)
Ook »Luisteren naar kinderen« van Thomas Gordon is een inspiratiebron om draagkrachtige, gemeenschappelijke overeenkomsten voor situaties binnen het gezin te vinden. Ze kunnen op basis van Geweldloze Communicatie als volgt vertolkt worden:
- Gemeenschappelijke keuze van het onderwerp.
- Opheldering over gevoelens en behoeften van de ‘aanvrager’ en die van de anderen.
- Bedenken van verschillende strategieën en oplossingen (brainstormen).
- Keuze maken aan de hand van de eigen behoeften en het vastleggen van een oplossing.
- Afspreken wanneer gecontroleerd wordt of de overeenkomst nageleefd werd en hoe gehandeld wordt als dit niet het geval is (meestal duidt het niet nakomen van een afspraak erop dat behoeften toch niet vervuld werden. Dan is het tijd voor een nieuwe overeenkomst).
Doel: De behoeften van iedereen horen en op zoek gaan naar een consensus – d.w.z. naar een strategie die de behoeften van alle gezinsleden vervult.
Tips voor de uitvoering
- Vaste tijden overeenkomen. In het begin 20 tot 30 minuten. Hoe jonger de kinderen zijn hoe korter.
- Lijst ophangen met voorkomende thema’s op een plek die altijd toegankelijk is (b.v. de koelkast) – iedereen kan er op elk moment iets aan toevoegen.
- De leiding kan afwisselend toegewezen worden – de leider heeft de opgave erop te letten dat niet te zeer van het thema wordt afgeweken. Bovendien moet hij de volgorde van de te bespreken punten vastleggen. Wij hebben er goede ervaringen mee als degene die het minst betrokken is deze rol op zich neemt.
- Afspraken worden door consensusbesluiten bereikt, in een ‘familie conferentieboek’ vastgelegd en door een handtekening van iedereen bevestigd.
Mogelijke thema’s
In principe komt alles in aanmerking wat niet in een tweegesprek opgehelderd kan worden en wat meerdere, respectievelijk alle gezinsleden betreft.
- gemeenschappelijke activiteiten
- bepalen van regels
- zakgeld
- verdeling van huishoudelijke taken
- weekend- en vakantieplannen
- televisie- en computergebruik
- eten/maaltijden
Samenvatting
Kinderen kunnen – onder begeleiding – al in de leeftijd vanaf 4 jaar leren om oprecht hun waarnemingen, gevoelens, behoeften en verzoeken te uiten, zodat ze begrepen worden en daarbij de onderlinge verstandhouding met hun leeftijdgenoten en volwassenen wederkerig versterken
De basis van hun onderlinge verstandhouding vormen de voor iedereen zelfde behoeften. Het gaat niet om ‘tegen elkaar’ maar om ‘met elkaar’, niet om macht over anderen maar om macht met elkaar te delen en te creëren. Het gaat niet om ‘winnen’ of ‘verliezen’ maar om gemeenschappelijkheid. Geweldloze Communicatie beschrijft hierbij een weg om met elkaar in contact te kunnen komen.
Met Geweldloze Communicatie leren ze ook zelfstandig – onder begeleiding van volwassenen – hun conflicten op te lossen door middel van mediation. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van giraffenoren, die symbool staan voor empathisch luisteren, een vertelstaf (of giraffenpop) en vier symboolkaarten die de waarnemingen, gevoelens, behoeften en verzoeken symboliseren.
Dit leermodel kan ook eenvoudig thuis toegepast worden.
Wil je Geweldloze Communicatie zelf onder de knie krijgen? Of wil je je kennis weer opfrissen om je onderlinge verstandhouding te verbeteren – met jong en oud? Schijf je dan in voor een uniek gratis online leertraject.
Het leerproces kun je meteen starten door je aan te melden voor dit online leertraject, waarbij inspiratie en leerplezier voorop staan.
Mens en Communicatie boeken over Geweldloze Communicatie
Mens en Communicatie is in Nederland en Vlaanderen een belangrijke voorvechter en uitgever van boeken over Geweldloze Communicatie.
Geweldloze Communicatie is een unieke aanvulling op je persoonlijke gewoonte, je diepste drijfveren helder te krijgen, moedig te leren vragen wat je wilt, conflicten op te lossen, relaties te verdiepen en wederkerig tevredenstellende oplossingen met anderen te bedenken.
Met de boeken van Mens en Communicatie over persoonlijke groei en ontwikkeling kun je
- uitzonderlijke persoonlijke en professionele relaties creëren,
- anderen medelevend begrip aanbieden,
- weet je wanneer en hoe je datzelfde voor jezelf kunt vragen,
- voorkom en los je misverstanden en problemen op,
- spreek je je eigen waarheid op een heldere, krachtige manier die eerder tot harmonie leidt dan tot een conflict,
- creëer je begrip zonder dwang.
Of je nu al een tijd aan het leren bent of helemaal aan het begin staat om Geweldloze Communicatie te leren, Mens en Communicatie heeft een veelvoud aan boektitels over Geweldloze Communicatie, in het onderwijs, voor de opvoeding en op de werkplek die jou en de mensen om je heen helpen je emotionele intelligentie, interpersoonlijke en communicatieve vaardigheden te ontwikkelen.