Dementiezorg
&
Geweldloze Communicatie

De inhoud van dit artikel is afkomstig uit het boek ‘Dementie samen beleven’ en is bedoelt om familieleden, zorgverleners en vrienden van iemand met dementie door Geweldloze Communicatie meer verlichting, zingeving en verbinding in hun (zorg)relatie te laten vinden en ervaren.

Een dementierelatie: dementiezorg samen beleven

Geweldloze Communicatie biedt een manier om een bevredigende en diep verbindende (zorg)relatie tussen twee mensen te bereiken, zelfs als een van hen aan dementie lijdt. Deze manier van handelen ontkent moeilijke emoties of dagelijkse uitdagingen niet, maar gebruikt de emoties om een solide basis voor verbinding op te bouwen.

Waarschijnlijk zal je niet in staat zijn het verloop van iemands ziekte te beïnvloeden, maar je kunt wel met Geweldloze Communicatie een evenwichtige relatie opbouwen die je leven zal verrijken tijdens jullie gezamenlijke tijd.

Hiermee creëer je een dementierelatie: een relatie die meer met leven en groei te maken heeft dan met afnemende capaciteiten of cognitieve tekorten. In deze relatie wordt evenredig rekening gehouden met de behoeften van alle betrokkenen – die van de zorgontvanger, van de mantelzorger en andere zorgverleners.

Verbinding is belangrijk

Dementie daagt je gebruikelijke manier van waarnemen uit. Het leven met dementie kan pijnlijk en beangstigend zijn, en vaak ook erg frustrerend. Maar je hoeft je zielsrust niet te verliezen. Als je je communicatie concentreert op contact maken met iemand die dementie heeft, kunnen jullie beide weer tot leven komen. Je zult verder kijken dan wat voor de hand ligt. Je luistert met je hart en spreekt je aanwezigheid uit door aan te raken.

Empathie ontwikkelen

Je kan geen verbinding met een ander maken totdat je empathisch verbonden bent met jezelf. Jij, degene die zorgt voor iemand met dementie, bent een noodzakelijke schakel in een tevreden dementierelatie. Verbinding leggen met een ander betekent niet dat je één wordt met de ander in een mate dat jezelf verdwijnt.

Deel uitmaken van een dementierelatie betekent dat je de zorg ook naar jezelf uitbreidt. Geweldloze Communicatie geeft je een werkwijze waarmee je volledig voor jezelf kunt zorgen – door je bewust te worden van en te reageren op het volledige spectrum van je gevoelens en behoeften, en niets weg te laten.

Het toepassen van Geweldloze Communicatie om jezelf beter te leren kennen door je gevoelens te voelen en je behoeften aan te voelen, wordt zelfempathie genoemd. Hoe beter jij jezelf kent en aanvaardt, hoe deskundiger je wordt in het leggen en opbouwen van een verbinding. Genieten van een verbinding uit eerste hand is misschien wel de beste manier om het te beleven.

Zelfempathie gebruiken

Heb je ooit iemand zich horen verontschuldigen dat hij of zij door gebrek aan tijd niet toekwam aan de basishygiëne. Ik heb het deze week zo druk gehad dat ik sinds 5 dagen mijn tanden niet meer heb kunnen poetsen. Zou iemand werkelijk zoiets zeggen?

Je hoort mensen dit nooit zeggen, maar je hoort wel vaak dat ze geen tijd vinden om hun eigen gevoelens en behoeften te vervullen. Ze hebben geen tijd voor zelfverbinding en emotionele zorg, of in de taal van Geweldloze Communicatie, voor zelfempathie.

Zelfempathie gebruiken is een voortdurende activiteit die, net als je tanden poetsen en jezelf verzorgen, in je dagelijkse routine kan worden geïntegreerd.

Het prachtige aan zelfempathie is dat je het altijd en overal kan toepassen. Simpele gewoontes van koffiepauzes, reizen met het openbaar vervoer of wandelen met de hond kunnen gelegenheden bieden om weer contact met jezelf te maken.

Stille empathie, anderen leren begrijpen

Stille empathie in combinatie met zelfempathie vormen belangrijke basisvaardigheden van Geweldloze Communicatie om evenwichtigheid te herstellen en anderen te leren begrijpen.

Over het algemeen geldt dat als je gefrustreerd of ontmoedigd raakt en je gedachten rondtollen, je niet in staat bent om empathie voor anderen te tonen. Dit kan pas nadat je eigen behoefte aan empathie voldoende is vervuld. Vandaar dat zelfempathie een belangrijke eerste stap van Geweldloze Communicatie is.

Als je eenmaal in verbinding met staat jezelf, zal je weer geïnteresseerd raken en nieuwsgierig zijn naar anderen. Wanneer je op dat punt bent aangekomen, kan je pas je aandacht op anderen richten. De vraag die dan over het algemeen rijst is een variant op “Wat is er met hem of haar aan de hand?” Als je je deze vraag stelt, voordat je eigen behoefte aan empathie is vervuld, zal je geest zoals gebruikelijk overschakelen naar het analyseren van het ‘foute’ gedrag van de ander en zou je kunnen denken: “Alles zou veel eenvoudiger zijn als hij – of zij – begrijpt dat ik alleen maar het beste voor hem of haar wil”

Als je echter vervuld bent van empathie verandert de vraag in: “Welke behoeften probeerde hij – of zij – voor zichzelf te vervullen?” Dit onderzoek leidt rechtstreeks naar het gebruik van stille empathie.

Kracht vinden in je behoeften

Sommige zorgverleners brengen vierentwintig uur per dag door met degene voor wie ze zorgen. Deze vorm van verbinding kan ertoe leiden dat je met de ander waar je voor zorgt samensmelt in een mate dat je je eigen individualiteit verliest. Het gevolg hiervan is dat je relatie verarmt en dat jezelf uitgeblust raakt.

Als je echt contact met iemand wilt maken is het echter noodzakelijk dat je zelf eerst een mens op zich moet worden en wilt blijven. Dit betekent niet dat je de ander om wie je geeft in de steek moet laten – het betekent niet eens dat je van hem of haar gescheiden wordt. Het betekent te aanvaarden dat je eigen behoeften verschillend zijn van wat je verstandhouding met die ander vereist. Dat is de enige manier om een dementierelatie werkelijk te verrijken.

Je eigen behoeften vervullen

Vraag jezelf eens af waarom je voor iemand zorgt? Als je merkt dat je het moet, blijf je dan afvragen: Waarom?

Waarom moet je dat? Doe je het uit liefde? Uit respect of genegenheid? Is het omdat je het graag doet? Of is het een manier om bij te dragen aan je familie of gezin? Wat je antwoord ook is, het is een van je eigen behoeften of een strategie om een van je andere behoeften te vervullen.

Maar het verlenen van zorg betekent niet dat je al je behoeften ermee vervuld. Er zullen waarschijnlijk momenten zijn dat je je neerslachtig en hulpeloos voelt, en soms zelfs bang en kwetsbaar. Pas, als je aan jezelf toegeeft dat je andere behoeften hebt – zoals keuzevrijheid, gelijkheid en gemak – kan je andere manieren vinden om die behoeften te vervullen, buiten de rol van zorgverlener. En dat kan, zij het indirect, je dementierelatie versterken.

Weten wat je nodig hebt, zal je innerlijke kracht voeden. En ja, verantwoordelijkheid nemen voor je eigen gevoelens en behoeften vereist enige moed. Verantwoordelijkheid nemen zonder iemand of iets de schuld te geven, is niet voor bangeriken. Het vereist duidelijkheid om te aanvaarden dat anderen er niet verantwoordelijk voor zijn om jou een beter gevoel te geven.