Geweldloze Communicatie
in het onderwijs

Geweldloze Communicatie in het onderwijs 

… toepassen, betekent  het creëren van een veilige omgeving en vertrouwen voor de hele samenleving .

Geweldloze Communicatie schept vertrouwen, door kinderen, tieners, ouders, gezinnen, leerkrachten en onderwijsmedewerkers in het onderwijs veiligheid en de kans te geven oprecht gehoord te worden. Ze ervaren een wereld van steun waarin ze zich ten volle op een manier kunnen uiten die het meest waarschijnlijk tot verbinding zal leiden en tot het ontwikkelen van ongedwongenheid en vertrouwen bij het vermijden en oplossen van conflicten.

Als je er diep over nadenkt creëert Geweldloze Communicatie binnen het onderwijs een nieuw besef over wie mensen zijn en waarom ze hier zijn.

Waar is het onderwijs tenslotte voor?

Afhankelijk van het antwoord ontkomen we niet aan radicaal verschillende opvattingen over wie we zijn, de rol en functie die het onderwijs heeft en hoe we wat leren.

Als je ervan uitgaat dat het onderwijs bedoeld is om meegaande werknemers en kooplustige consumenten te creëren, dan worden mensen enkel als consumenten en ‘arbeidskrachten’ beschouwd – een onaanvaardbare beperkte kijk op wie mensen werkelijk zijn en wat hun potentieel is.

Onderwijs, bedoeld om kinderen en jongeren hun volledig potentieel te laten ontplooien en te leren hoe ze zelfstandig kunnen denken – in plaats van wat ze moeten denken – geeft hoop voor toekomstige generaties die de meest urgente problemen van de mensheid moeten oplossen..

Effectieve communicatie strategieën

In een klas lesgeven in effectieve communicatiestrategieën – gebaseerd op Geweldloze Communicatie – betekent dat iedereen de kans krijgt de zaken die gedaan worden, volledig te herzien waarmee iedereen van oude patronen bevrijd wordt die niet langer meer werken. Ongehoorzaamheid zou bijvoorbeeld geen probleem hoeven te zijn als gedragsbeheersing geen doel is.

Het grootste verschil is dat leerlingen en studenten verbinding maken met hun intrinsieke motivaties om te leren, in plaats van te leren door extrinsieke drijfveren zoals belonen of bestraffen.

Als men wil dat leerlingen en studenten een bepaald gedrag vertonen, stelt Geweldloze Communicatie twee vragen:

1. Wat wil men dat kinderen en jongeren concreet doen?
2. Wat wil men dat hun redenen zijn om dit te doen?

Geweldloze Communicatie als voorbeeldfunctie 

… bij het lesgeven en in het onderwijs leidt vanzelf naar een nieuw soort onderwijs. Marshall Rosenberg vertelde over scholen die gebaseerd waren op de principes van Geweldloze Communicatie.

Hij zei dat leerlingen en studenten op dergelijke scholen vaak hun eigen leerkrachten mochten kiezen, en in meer dan de helft van de gevallen kozen ze andere leerlingen of studenten. 

De grondgedachte is, dat bijvoorbeeld een leerling uit groep 8 een leerling uit groep 5 net zo effectief kan leren rekenen als een volwassen leerkracht. Deze aanpak geeft de leerkracht meer ruimte om aandacht te besteden aan leerlingen of studenten die dit het meest nodig hebben.

Dat betekent dat de leerkrachten op deze scholen bij het lesgeven van Geweldloze Communicatie eerder de rol van leerkracht-als-reisleider spelen. Met andere woorden: ze kennen de bestemmingen (onderwerpen en onderzoekgebieden) maar gaan niet per se op reis met de leerling of student.

Leerlingen en studenten worden aangemoedigd om steeds meer zelfsturend te zijn in hun leertraject, waarbij de leerkracht waar nodig begeleiding en feedback geeft.

Geweldloze Communicatie als voorbeeldfunctie op scholen betekent ook dat kinderen de vaardigheden leren om conflicten zelf op te lossen en anderen bij hun conflicten helpen. Tegen de tijd dat kinderen rond 12 jaar oud zijn, kunnen ze jongere leerlingen helpen met hun interpersoonlijke conflicten.

Het grootste verschil in scholen die Geweldloze Communicatie proberen te onderwijzen is misschien wel het delen van macht. In het oude paradigma gebruiken mensen, die meer macht binnen een systeem of organisatie hebben, ‘macht over’ anderen om hen te dwingen zich te schikken. Het denkkader dat Geweldloze Communicatie in het onderwijs brengt is ‘macht met’ anderen te delen. De aanwezige macht (of kracht) in een systeem of binnen een organisatie wordt gebruikt om anderen te bemoedigen en te bevestigen.

Wanneer kinderen leren om macht-met te gebruiken, zowel met andere kinderen als met volwassenen, wordt hen geleerd hoe ze betrokken leiders kunnen zijn die anderen ondersteunen en laten deelnemen aan zinvolle gemeenschappelijke acties.

Een vruchtbare communicatie

Geweldloze Communicatie ondersteunt een vruchtbare communicatie tussen ouders en leerkrachten die zich richt op uitvoerbare verzoeken in dienst van de behoeften. Wat betekent dit?

Het betekent dat ouders en leerkrachten de vrijheid en de verantwoordelijkheid hebben om te vragen: “Welke behoeften proberen we te vervullen?”

In plaats van te kijken naar ‘zo hebben we het altijd al gedaan’, ‘dit zijn de regels’, ‘dit is het schoolbeleid’, ‘mensen zouden niet zo moeten handelen’, ondersteunt Geweldloze Communicatie vruchtbare gesprekken tussen ouders en leerkrachten door te kijken naar de onderliggende waarden en de universele menselijke behoeften die bij een bepaalde situatie horen.

Of de onderliggende behoefte nu veiligheid of verbinding is, Geweldloze Communicatie als taal van de universele menselijke behoeften ondersteunt wederzijds begrip op het niveau van een gedeelde menselijkheid.

Zodra de onderliggende waarden, motivaties en behoeften duidelijk zijn, ontstaat er bij het oplossen van problemen tussen ouders en leerkrachten meer samenwerking en kan men zich richten op het nemen van uitvoerbare stappen die bedoeld zijn om de benoemde behoeften te vervullen.

Een veel voorkomend probleem is echter dat ouders en leerkrachten zich vaak al concentreren op dat wat gedaan moet worden – voordat de onderliggende behoeften zijn geïdentificeerd en zij zich ermee hebben kunnen verbinden. Dit leidt vervolgens tot oplossingen die zelden de behoeften wederkerig vervullen, omdat die nog niet (door iedereen) geïdentificeerd waren.

Het bevorderen van een vruchtbare communicatie tussen ouders en leerkrachten betekent in de eerste plaats, te vertragen om een verbinding te creëren en de onderliggende behoeften te identificeren en ten tweede, op basis van de benoemde behoeften samen strategieën bedenken die tot wederkerige tevredenheid zullen leiden.

Actieve verzoeken formuleren zijn een vaardigheid die aangeleerd kan worden en die van louter wensen of verlangens, naar iets uitvoerbaars leidt dat waarschijnlijk duurzame resultaten oplevert.

Een vruchtbare communicatie onderhouden

Het onderhouden van een vruchtbare communicatie tussen leerlingen, studenten en leerkrachten betekent verder kijken dan naar de rolverdeling tussen ‘leerling, student’ en ‘leerkracht’ maar naar wederzijds handelen met vriendelijkheid en aandacht in een menselijke gelijkwaardige relatie.

Wanneer dit gebeurt, is het eenvoudiger om nieuwsgierig te worden in plaats van te reageren. Wanneer de gedragsproblemen en de moeilijke emoties die eraan ten grondslag liggen met mededogen benadert kunnen worden, komen oplossingen van een probleem eerder dichterbij dan wanneer er geoordeeld wordt en bestraffende maatregelen gebruikt worden om alleen het gedragsprobleem te beheersen.

Het onderhouden van een vruchtbare communicatie tussen leerlingen en leerkrachten betekent ook dat jongeren eerder geneigd zijn om constructief met volwassenen om te gaan, in plaats van ze te mijden uit angst niet begrepen of hard aangepakt te worden.

De communicatieve vaardigheden verbeteren

Het verbeteren van de communicatieve vaardigheden tussen ouders en kinderen en jongeren – zoals tussen alle mensen – omvat ten minste drie gebieden: de vaardigheden tot het voeren van interne dialogen (intra-persoonlijke communicatie), empathische luistervaardigheden en authentieke zelfexpressie.

Als een ouder geen verbinding heeft met zichzelf (innerlijke dialoog) – over wat hij of zij waarneemt, voelt, nodig heeft of wilt – heeft dit invloed op het vermogen om oprecht te luisteren en op het vermogen om zich authentiek en helder te uiten.

Geweldloze Communicatie geeft leerlingen, studenten, ouders, leerkrachten en alle betrokkenen de gereedschappen en vaardigheden om authentiek met elkaar in contact te komen en wederzijds voordelige oplossingen te creëren.

Dr. Marshall Rosenberg over communicatie in het onderwijs.

M. Rosenberg sprak vaak over het belang van communicatie in het onderwijs. Hij werkte onvermoeibaar om leerlingen, studenten, leerkrachten, bestuurders en ouders over de hele wereld te helpen nieuwe denkkader voor het lesgeven en menselijke verstandhouding te ontdekken.

Marshall Rosenberg herinnerde eraan dat leren zoveel meer is dan cijfers op een rapport aan het einde van elk jaar. Zijn woorden over Geweldloze Communicatie in het onderwijs zijn evenzeer van toepassing op professionele leerkrachten en opleiders, als op leerlingen van alle leeftijden en levenssituaties:

“Macht-over leidt tot straf en agressie. Macht-met leidt tot mededogen en begrip en tot gemotiveerd leren door eerbied voor het leven in plaats van angst, schuld, schaamte of boosheid.”

Uit het Engels vertaald.