gemiddelde leestijd ca. 8 min.
Geweldloze Communicatie met kinderen
Mediation met en tussen kinderen. Spelenderwijs Geweldloze Communicatie toepassen in het onderwijs en thuis.
Het project Giraffendroom
Geweldloze Communicatie met kinderen maakt deel uit van het Project Giraffendroom
Het doel van het project Giraffendroom is de verspreiding van Geweldloze Communicatie en daarbij zoveel mogelijk mensen bereiken. De intenties is om daarmee bij kinderen, ouders en opvoeders zaadjes te planten in de hoop en het vertrouwen dat deze vroeg of laat zullen ontkiemen en rijke vruchten zullen dragen. Het project kan uitgevoerd worden in de eerste groepen van de basisschool en het speciaal onderwijs, als er op bepaalde onderdelen aanpassingen gemaakt worden om aan te sluiten op de ontwikkeling van de kinderen en de pedagogische voorwaarden.
Duidelijkheid over de inhoud is belangrijk en het project staat rechtstreeks en uitsluitend in relatie tot Geweldloze Communicatie. Dat wil echter niet zeggen dat andere disciplines niet ook een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van conflicten en de menselijke samenleving.
Spelenderwijs Geweldloze Communicatie leren toepassen
Het alledaagse leven op een school – zoals wij het kennen en waarderen – wordt vooral gekenmerkt door spel, plezier, creativiteit, nieuwsgierigheid en samenwerken. Daarmee levert het onderwijzend personeel een reusachtige prestatie om aan de uiteenlopende behoeften te voldoen.
Niettemin komt het – wanneer (jonge) mensen dicht op elkaar leven – vaak tot een botsing van verschillende of afwijkende strategieën. Dat is ook goed zo: tenslotte zijn het allemaal mensen en hebben heel verschillende ideeën over hoe ze hun leven vorm willen geven. Uiteindelijk functioneert leren en groeien alleen als ze bestaande en nieuwe strategieën afwegen, uitproberen en beoordelen op de mate van vervulling van hun behoeften.
Helaas staat een morele beoordeling je soms in de weg, want de andere strategie zou verkeerd, slecht, onredelijk, gemeen, enz. kunnen zijn, waardoor onderliggende behoeften niet te zien zijn. Een ‘welles-niets-gevecht’ begint om wie er gelijk heeft en wat beter is. Je begint te denken dat de ander iets verkeerd deed en je gebruikt al je beschikbare middelen om dit te verduidelijken. Als het niet anders gaat dan moet de ander het maar voelen zodat hij eindelijk inziet ….
Als wij onze kinderen laten zien, hoe ze voor elkaar kunnen zorgen, zonder anderen te kwetsen, leren ze alles, wat ze voor het leven nodig hebben
De sleutel tot verandering
De sleutel tot verandering die ik in dit artikel wil uitleggen, is het ontdekken van wat er achter de handelingen zit.
In plaats van te denken: »Hij heeft iets verkeerd gedaan! «, kun je ook vragen: »Wat heeft hij nodig? « In plaats van: »Ik heb iets verkeerd gedaan! « vraag je je af: »Wat is belangrijk voor mij? « Als de onderliggende behoeften voor je duidelijk zijn, bereik je een diep inzicht in de motivatie en ben je tegelijkertijd in staat om veel andere strategieën te vinden, waarvan enkele met zekerheid tot een overeenstemming tussen de belanghebbenden zal leiden. Op basis van hun natuurlijke nieuwsgierigheid zijn kinderen meestal erg gemotiveerd om te achterhalen wat er bij anderen leeft.
»Niets gebeurt,
zonder dat er een droom aan voorafgaat.«
Carl Sandburg (1878 – 1967)
Oprechtheid, empathie en mediation
Steeds vaker ontdekken leerkrachten en schoolbesturen mediation als een middel om conflictpartijen te ondersteunen om weer met elkaar te communiceren en oplossingen te bedenken die beiden tevredenstellen: »Mediators als niet betrokken derde partij zijn verantwoordelijk voor het proces en gespreksvoering, niet voor de inhoud of een oplossing.”
Ze dienen het conflict niet te beoordelen maar te sturen naar een oplossing. De basishouding en de gesprekstechniek van deze methode kunnen al bij kinderen vanaf drie jaar toegepast worden. De begeleid(st)er probeert samen met de kinderen hun conflictsituatie te ontraadselen en te rangschikken. Zij helpen hun zienswijzen te bespreken, hun gevoelens woorden te geven en hun interesses te ‘vertalen’. Zij doen dit door te vragen en vragend-verklarend te spiegelen en door de antwoorden van de kinderen met hun eigen woorden te herhalen. Er wordt gesproken over welke oplossing de kinderen zien en wat door iedereen geaccepteerd kan worden.
Hoe kun je Geweldloze Communicatie gebruiken om kinderen te ondersteunen zelfredzaam te zijn, bij het oplossen van conflicten?
“Ik wil begrijpen wat je werkelijk nodig hebt.” is een inspirerende wegwijzer om kinderen zelfredzamer te maken bij het zelfstandig oplossen van hun conflicten.
Doelstelling van mediation met en tussen kinderen
De kinderen leren om oprecht te uiten wat er in hen leeft en om empathisch te luisteren naar wat er in de ander leeft. Dit leidt weg van veroordelingen en leidt tot begrip voor de ander.
Mediation met en/of tussen kinderen verschilt in principe niet van het proces bij volwassenen. Echter, er zijn een aantal aspecten die om aandacht vragen:
- Kinderen zijn er zelden aan gewend om conflicten zelf te mogen oplossen. Meestal doen ouders, opvoeders en leerkrachten dat voor hun, die ook bij het zoeken naar een oplossing snel met raad en daad paraat staan. Volgens mijn eigen ervaring beschikken kinderen over voldoende competenties voor wederzijdse bemiddeling. Wat ze nodig hebben, is oefening, een kader dat dit toestaat en het geduld en het vertrouwen van de volwassenen.
- Net zoals volwassenen zoeken kinderen bij conflicten snel naar een schuldige en naar ‘juist’ of ‘verkeerd’ gedrag. Dit blokkeert aanmerkelijk de bereidheid om de ander te willen begrijpen. Daar bovenop komt nog de angst voor straf van de volwassenen. Daarmee is mediation kansloos. Voordat het kan beginnen, moet door de volwassenen eerst helderheid over de bedoeling en de consequenties van mediation gecreëerd worden. Het is noodzakelijk dat de mediator waardenvrij tegenover het gedrag en de oplossingsvoorstellen staat, in plaats van moralistisch te oordelen en te veroordelen.
- De spreekvaardigheid van kinderen is nog niet zo ontwikkeld als bij volwassenen en kan ook bij leeftijdsgenootjes sterk verschillen. Het is daarom belangrijk om te checken of dat wat er gezegd werd ook begrepen wordt. De kans dat dit zo is, is het meest waarschijnlijk wanneer de gevoelens en behoeften van de ander herhaald worden (»Kun jij alsjeblieft in je eigen woorden herhalen wat je begrepen hebt« In plaats van: »Heb je het begrepen? «.
- Mediation bij kinderen gaat vaak zeer snel (waarschijnlijk omdat hun ballast aan slechte ervaringen, vooroordelen en oordelen noch relatief klein is). Hun oplossingen lijken voor volwassenen banaal en daarmee weinig draagkrachtig. Mijn ervaring is dat ze toch vruchtbaar zijn. Uiteraard betekent de opheldering van een enkel conflict niet eeuwigdurende rust en vrede. Vertrouw gerust op de competentie van de kinderen.
De symboolkaarten
(klik op een afbeelding om te downloaden)
Mediation tussen kinderen in de praktijk
De kinderen gebruiken giraffenoren – de giraffenoren staan symbool voor empathisch luisteren – en een vertelstaf (of een giraffenpop). De begeleid(st)er vertelt aan de hand van vier kaarten (waarneming, gevoel, behoefte en verzoek) het mediationproces.
Na een conflict gaan beide conflictpartijen en een derde kind of de begeleid(st)er naar de giraffenhoek. Eén kind krijgt de oren en de ander de vertelstaf. Wie er het eerste is, mag als eerste kiezen. De mediator vraagt aan het kind met de vertelstaf:
- »Wat heb jij gezien/gehoord? « (toont waarnemingskaart)
- »Wat voel je? « (gevoelskaart)
- »Wat heb je nodig? « (behoeftekaart)
Daarna vat de mediator samen wat hij of zij begrepen heeft en verzoekt dan het kind met de oren om de gevoelens en behoeften te herhalen. Nadat dit naar tevredenheid weergegeven werd, worden de rollen (oren en vertelstaf) omgewisseld en de procedure herhaald. Als beiden de gevoelens en behoeften van de ander weergegeven hebben komt de volgende stap: het zoeken naar een oplossing.
- »Wat zijn jullie verzoeken/wat hebben jullie voor suggesties« (verzoekkaart)?
Als er overeenstemming is bereikt, vraagt de mediator: »Wat willen jullie doen als dit niet lukt? « en vervolgens wordt naar consequenties gezocht.
Suggesties voor thuis
Deze vorm van mediation is ook een zeer behulpzaam middel voor gezinnen. Juist hier leert de ervaring hoe belangrijk het is om op ‘onpartijdigheid’ te letten. Als één van de kinderen zich tijdens het proces tegen je aanvlijt, op je schoot gaat zitten, geknuffeld wordt enz., is de mediation snel voorbij. »Jij helpt toch alleen maar haar! « is het dan.
Het helpt om in een gelijkhoekige driehoek te gaan zitten en erop te letten dat beide partijen evenredige spreekbeurten krijgen. En: mediation gebeurt op basis van vrijwilligheid. De zin: »Jullie moeten een oplossing vinden! « helpt niet echt. Het is beter om eerst empathische gesprekken met ieder afzonderlijk te voeren, of om te wachten tot de eerste woede is gaan liggen.
Boeken of verhalen waarin de kinderen het conflict in een rollenspel beleven, kunnen ook ondersteuning bieden. Hoe is het b.v. met het conflict ‘Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft’, van Werner Holzwarth. (te bestellen via de boekhandel)
Ook »Luisteren naar kinderen« van Thomas Gordon is een inspiratiebron om draagkrachtige, gemeenschappelijke overeenkomsten voor situaties binnen het gezin te vinden. Ze kunnen op basis van Geweldloze Communicatie als volgt vertolkt worden:
- Gemeenschappelijke keuze van het onderwerp.
- Opheldering over gevoelens en behoeften van de ‘aanvrager’ en die van de anderen.
- Bedenken van verschillende strategieën en oplossingen (brainstormen).
- Keuze maken aan de hand van de eigen behoeften en het vastleggen van een oplossing.
- Afspreken wanneer gecontroleerd wordt of de overeenkomst nageleefd werd en hoe gehandeld wordt als dit niet het geval is (meestal duidt het niet nakomen van een afspraak erop dat behoeften toch niet vervuld werden. Dan is het tijd voor een nieuwe overeenkomst).
Doel: De behoeften van iedereen horen en op zoek gaan naar een consensus – d.w.z. naar een strategie die de behoeften van alle gezinsleden vervult.
Tips voor de uitvoering
- Vaste tijden overeenkomen. In het begin 20 tot 30 minuten. Hoe jonger de kinderen zijn hoe korter.
- Lijst ophangen met voorkomende thema’s op een plek die altijd toegankelijk is (b.v. de koelkast) – iedereen kan er op elk moment iets aan toevoegen.
- De leiding kan afwisselend toegewezen worden – de leider heeft de opgave erop te letten dat niet te zeer van het thema wordt afgeweken. Bovendien moet hij de volgorde van de te bespreken punten vastleggen. Wij hebben er goede ervaringen mee als degene die het minst betrokken is deze rol op zich neemt.
- Afspraken worden door consensusbesluiten bereikt, in een ‘familie conferentieboek’ vastgelegd en door een handtekening van iedereen bevestigd.
Mogelijke thema’s
In principe komt alles in aanmerking wat niet in een tweegesprek opgehelderd kan worden en wat meerdere, respectievelijk alle gezinsleden betreft.
- gemeenschappelijke activiteiten
- bepalen van regels
- zakgeld
- verdeling van huishoudelijke taken
- weekend- en vakantieplannen
- televisie- en computergebruik
- eten/maaltijden
Samenvatting
De kinderen leren om oprecht te uiten wat er in hen leeft en om empathisch te luisteren naar wat er in de ander leeft. Dit leidt weg van veroordelingen en leidt tot begrip voor de ander. Mediation met en tussen kinderen zorgt hierbij ervoor dat de relatie tussen kinderen onderling, ouders en begeleiders langdurig en ingrijpend op basis van wederkerigheid, respect en waardering verstevigd worden.
Mens en Communicatie boeken over Geweldloze Communicatie
Mens en Communicatie is in Nederland en Vlaanderen een belangrijke voorvechter en uitgever van boeken over Geweldloze Communicatie.
Geweldloze Communicatie is een unieke aanvulling op je persoonlijke gewoonte, je diepste drijfveren helder te krijgen, moedig te leren vragen wat je wilt, conflicten op te lossen, relaties te verdiepen en wederkerig tevredenstellende oplossingen met anderen te bedenken.
Met de boeken van Mens en Communicatie over persoonlijke groei en ontwikkeling kun je
- uitzonderlijke persoonlijke en professionele relaties creëren,
- anderen medelevend begrip aanbieden,
- weet je wanneer en hoe je datzelfde voor jezelf kunt vragen,
- voorkom en los je misverstanden en problemen op,
- spreek je je eigen waarheid op een heldere, krachtige manier die eerder tot harmonie leidt dan tot een conflict,
- creëer je begrip zonder dwang.
Of je nu al een tijd aan het leren bent of helemaal aan het begin staat om Geweldloze Communicatie te leren, Mens en Communicatie heeft een veelvoud aan boektitels over Geweldloze Communicatie, in het onderwijs, voor de opvoeding en op de werkplek die jou en de mensen om je heen helpen je emotionele intelligentie, interpersoonlijke en communicatieve vaardigheden te ontwikkelen.