Omgaan met
machteloosheid

Omgaan met machteloosheid

Mensen vertellen vaak dat ze – veronderstelde of werkelijke – machtsverschillen op de werkplek ervaren die hen een gevoel van machteloosheid kunnen geven. Enkele werkelijke machtsverschillen zoals b.v. de bevoegdheid om salarissen over te boeken en de macht om iemand te ontslaan zijn natuurlijk heel reëel.

Deze werkelijke machtsverschillen worden daarentegen op een onduidelijke wijze vaak verruimd. Mensen denken met andere woorden dikwijls dat iemand macht over hen heeft. Deze veronderstelling wordt doorgaans niet gecontroleerd en daarom doen ze ook geen verzoek om iets te veranderen.

Behoeften aan veiligheid en behoud van levensonderhoud staan in de weg om degene te benaderen waarvan zij aannemen dat hij of zij macht over hen heeft. Desalniettemin werkt het zelfdestructief als je merkt dat je behoeften niet worden vervuld en dat je zelfs geen verzoek kunt formuleren, waarvan je aanneemt dat dit je behoeften wel zou vervullen.

Machteloos gevoel

Ironisch genoeg kunnen werkgevers of leidinggevenden zich in deze machtspositie vaak eveneens machteloos voelen wanneer ze mensen horen klagen of mopperen en merken hoe weinig macht ze hebben om de situatie te beïnvloeden.

Hun onmacht komt voort uit onduidelijkheid over wat een bevredigende uitkomst zou kunnen zijn voor hen en de anderen. Omdat de mensen om hen geen verzoeken doen om hun behoeften te vervullen, rest hen enkel maar te bemiddelen tussen henzelf en wat zij denken dat de verzoeken en behoeften van de anderen zouden kunnen zijn. Dit is zelden zo helder als anderen lijken te denken.

Er zijn twee verschillende zinsverbanden waarin je machtsverschillen kunt waarnemen:

• Enerzijds zou je kunnen denken dat de ander misschien niet weet dat je behoeften niet vervuld worden of je twijfelt eraan dat de ander het weet.
• Anderzijds ben je er vrij zeker van dat de ander weet dat je behoeften niet worden vervuld. Je kunt je niet voorstellen hoe je jullie wederzijdse behoeften kunt vervullen en daarom is de ander er niet zo ontvankelijk voor als je zou willen.

In het artikel Moeilijk gesprek voeren wordt het kernproces toegelicht dat je in het geval van machtsverschillen kunt gebruiken. Een zorgvuldige voorbereiding op het gesprek is een aanrader.

Helderheid creëren

Je eigen voorbereidingen treffen, geeft je helderheid over wat je behoeften zijn en neemt een groot deel van de onrust en vrees weg die vaak gepaard gaan met deze situaties. Zonder deze voorbereidingen bestaat de kans dat de ander je verzoek hoort zonder respect voor zijn eigen autonomie. Nadat je je voorbereidingen hebt afgesloten kun je het verzoek op een wijze doen die meer duidelijkheid en openheid geeft.

Geweldloze Communicatie is natuurlijk geen toverstaf die je kunt laten zwaaien als je bang bent dat de ander met wie je praat je niet zal ontvangen zoals je zou willen. De methodiek en vaardigheden van Geweldloze Communicatie kunnen je echter op een manier helpen een zelfverbinding te creëren die je met grotere helderheid laat handelen en de kans vergroot dat je ontvangt waarop je hoopte.

Maar misschien ook niet. In deze situaties kunnen zelfempathie en stille empathie je nog steeds helpen opnieuw in contact te komen met je behoeften op een wijze die je in staat stellen om helderder over de situatie na te denken. Je kunt dan andere manieren vinden om je behoeften te vervullen of letterlijk besluiten de situatie te verlaten. Dit kun je op een manier doen die de verbinding met jezelf en de mensen om je heen openhoudt. (Lees meer hierover in het artikel ‘Een dienstverband beëindigen’)