Afbeelding van Freepik
gemiddelde leestijd ca. 5 min.
Uitnodiging tot waarnemen
Victor Frankl’s filosofie toegepast in het onderwijs
2 oktober 2024
De kracht van waarnemen
Ik begrijp dat de werkdruk voor leerkrachten hoog is, en dat experimenteren met nieuwe methodieken misschien niet bovenaan de prioriteitenlijst staat. Toch kan het juist verfrissend zijn om met geringe moeite kleine stappen te zetten die grote veranderingen teweeg kunnen brengen. Vooral als het resultaat meteen voelbaar is in meer werkplezier en een sterkere verbondenheid met de leerlingen.
In de afgelopen drie artikelen heb ik toegelicht hoe de WGBV+ formule leerkrachten kan ondersteunen bij het creëren van een diepere verbinding met hun leerlingen én met zichzelf, terwijl de leerdoelstellingen moeiteloos worden behaald. Deze aanpak is eenvoudig te integreren in de dagelijkse praktijk en biedt ruimte voor kleine, betekenisvolle experimenten die de sfeer in de klas op een positieve manier kunnen beïnvloeden.
Probeer het zelf
Ik nodig je uit om het eens te testen, niet omdat de huidige aanpak niet goed genoeg zou zijn, maar omdat er altijd ruimte is voor groei en vernieuwing. Vooral wanneer jij degene bent die deze vernieuwing op je eigen voorwaarden en in je eigen tempo kunt ontdekken. Het simpelweg waarnemen zonder oordeel kan al een heel nieuw perspectief bieden op situaties in de klas. Door kleine experimenten toe te voegen aan je dagelijkse praktijk, kun je stap voor stap ontdekken hoe de WGBV+ formule op een natuurlijke wijze kan aansluiten bij jouw manier van lesgeven.
Waarnemen speelt hierin een sleutelrol, vooral in situaties waarin je wellicht geneigd bent snel te reageren. Dit brengt ons bij een belangrijk aspect van de WGBV+ formule: de invloed van waarnemen op besluitvorming. Wanneer je bewust de tijd neemt om eerst waar te nemen zonder oordeel, creëer je een waardevolle pauze waarin je ruimte hebt om helderder te denken en evenwichtiger te reageren.
Tussen prikkel en reactie ligt vrijheid. Frankl’s wijsheid toegepast in de klas
Tussen prikkel en reactie ligt een ruimte. In die ruimte ligt onze vrijheid en onze kracht om onze reactie te kiezen. In onze reactie liggen onze groei en onze vrijheid.
De invloed van waarnemen op besluitvorming
In stilte waarnemen zonder oordeel creëert innerlijke ruimte, vooral in situaties waar geen direct gevaar of letsel dreigt. Deze ruimte biedt de mogelijkheid om, zoals Victor Frankl het beschrijft, een moment van vrijheid te ervaren tussen stimulus en respons. Het is in die ruimte dat we bewust kunnen kiezen hoe we willen reageren, in plaats van automatisch te handelen. Dit geeft je als leerkracht de mogelijkheid om eerst diep adem te halen en met rust en helderheid de situatie te begrijpen, voordat je een besluit neemt of handelt.
Deze benadering leidt vaak tot evenwichtigere besluitvorming, omdat je minder snel wordt geleid door emotionele reacties of eenzijdige conclusies. Door deze ruimte te creëren, kun je bewuster en met meer aandacht reageren op wat je in de klas ziet, wat leidt tot meer doordachte en effectieve keuzes.
Hoe te beginnen?
In plaats van direct grote veranderingen door te voeren, wil ik je uitnodigen om klein te beginnen met één eenvoudig experiment. Neem een situatie in de klas waar je normaal snel op zou reageren, en observeer deze zonder direct een oordeel te vellen. Wat valt je op als je jezelf die ruimte geeft? Welke nieuwe inzichten krijg je wanneer je bewust kiest voor waarnemen in plaats van reageren? Door deze kleine, betekenisvolle experimenten prikkel je je eigen nieuwsgierigheid en open je de deur naar diepere ontdekkingen over de verbinding tussen jou en je leerlingen.
Praktische handreikingen
De bedoeling van dit artikel is om op een luchtige en toegankelijke manier verandering te omarmen. De voorgestelde manier van waarnemen kan je helpen om ingesleten zienswijzen of routines opnieuw onder de loep te nemen. Deze gewoontes zijn misschien niet langer effectief in de klaspraktijk, en door stap voor stap te reflecteren op hun waarde, kun je ontdekken hoe je meer rust en inzicht in je onderwijs kunt brengen. Uit eigen ervaring weet ik dat juist de kleine inzichten vaak de grootste impact hebben op innerlijke rust en helderheid. Het zijn die kleine momenten van vreugde en voldoening tijdens dit proces die je motiveren om verder te experimenteren en te groeien.
Uitnodiging tot reflectie en verder experimenteren
Als je merkt dat deze kleine veranderingen effect hebben, nodig ik je uit om verder te experimenteren met andere aspecten van de WGBV+ formule. Elk onderdeel staat in logische verbinding met de ander. Waarnemen zonder oordeel vormt de basis voor het herkennen en erkennen van gevoelens, en dit leidt tot het beter begrijpen en benoemen van behoeften. In stilte en zonder haast kun je ontdekken wat voor jou en je klas werkt. Zodra je als leerkracht ervaart hoe deze benadering je werk verrijkt, zullen de leerlingen je vanzelf volgen en hun eigen ontdekkingsreis beginnen.
Ter afsluiting enkele micro-leermomenten.
Een manier om met de WGBV+ formule te experimenteren is door eenvoudig te beginnen met waarnemen zonder oordeel. Hier zijn drie voorbeelden om je te inspireren:
De pauze na een rumoerige activiteit
Observeer je klas na een energieke activiteit, bijvoorbeeld na een buitenles of een creatieve opdracht. In plaats van meteen in te grijpen of een oordeel te vellen over het rumoer, neem een moment om simpelweg waar te nemen wat er gebeurt. Welke geluiden hoor je? Wat zie je in de houding van de leerlingen? Dit geeft je inzicht in hun stemming en energie, wat je helpt om de volgende stap met meer bewustzijn te zetten.
Een leerling die regelmatig te laat komt
In plaats van meteen te oordelen over het herhaaldelijk te laat komen van een leerling, observeer eens wat er gebeurt wanneer hij of zij binnenkomt. Wat valt je op aan het gedrag of de manier waarop de leerling de klas binnenkomt? Misschien ontdek je signalen van stress, onzekerheid of iets anders dat je eerder niet had opgemerkt. Dit kan leiden tot een empathisch gesprek in plaats van een reprimande.
Een onverwachte stilte in de klas
Wanneer je opmerkt dat het plots stil wordt in de klas, in plaats van direct een nieuwe opdracht te geven of de stilte te doorbreken, observeer wat er gebeurt. Wat is de sfeer in de klas? Welke non-verbale signalen geven leerlingen af? Dit moment van stilte kan een krachtige manier zijn om dieper in te voelen wat er speelt en ruimte te geven voor reflectie of een meer bewuste overgang naar de volgende activiteit.
Zie elk experiment als een kans om te ontdekken en te leren. Laat je niet ontmoedigen door wat goed of fout lijkt, want het gaat om het plezier van het proces en de kleine stappen die uiteindelijk tot groei leiden. Vier elke vooruitgang, hoe klein ook, en geniet van het leren onderweg.
Een greep uit onze bibliotheek
Mens en Communicatie boeken over Geweldloze Communicatie
Mens en Communicatie is in Nederland en Vlaanderen een toonaangevende boodschapper en uitgever van boeken over Geweldloze Communicatie.
Geweldloze Communicatie leren gebruiken in je dagelijkse communicatie kan je helpen helende innerlijke dialogen te voeren, evenals effectievere, empathische communicatie met anderen.
Stel je voor dat je de kracht van communicatie consequent kunt gebruiken om een dieper niveau van je wezen uit te drukken, en om consequent in staat te zijn contact met anderen te maken op hetzelfde niveau.
Hoe positief en sterk zouden de relaties in je leven kunnen zijn met dat niveau van zelfverbinding en aandachtige helderheid over je intentie en vaardigheid?
Laat je communicatie niet iets onbewusts worden!
Gebruik de uitzonderlijke hulpmiddelen in onze Geweldloze Communicatie boeken om je te helpen een bewuste, sterke en medelevende ‘spreker’ te worden.